तहव्वूर हुसैन राणा हा पाकिस्तानी वंशाचा कॅनेडियन नागरिक आहे, जो 26/11 च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्याचा एक प्रमुख सूत्रधार मानला जातो. त्याचा जन्म 12 फेब्रुवारी 1961 रोजी पाकिस्तानातील चिचावतनी, पंजाब येथे झाला. राणाने पाकिस्तानात वैद्यकीय शिक्षण घेतले आणि पाकिस्तानी लष्करात डॉक्टर म्हणून काम केले. नंतर तो आपल्या पत्नीसह अमेरिकेतील शिकागो येथे स्थायिक झाला, जिथे त्याने इमिग्रेशन सर्व्हिसेसचा व्यवसाय सुरू केला आणि कॅनडाची नागरिकता प्राप्त केली.
राणाचे नाव मुंबई हल्ल्याशी जोडले गेले कारण तो लष्कर-ए-तैयब्बा या दहशतवादी संघटनेचा सदस्य होता आणि त्याने आपला जवळचा मित्र डेव्हिड कोलमन हेडली याला हल्ल्याच्या तयारीसाठी मदत केली होती. हेडली हा मुंबई हल्ल्याचा आणखी एक महत्त्वाचा कट रचणारा होता, आणि राणाने त्याला व्यवसायाच्या नावाखाली भारतात व्हिसा मिळवून देण्यासह आर्थिक आणि लॉजिस्टिक पाठबळ पुरवले.
26 नोव्हेंबर 2008 रोजी झालेल्या या हल्ल्यात 166 हून अधिक लोक मारले गेले आणि 300 पेक्षा जास्त जखमी झाले.
2009 मध्ये अमेरिकेच्या FBI ने राणा आणि हेडली यांना शिकागो विमानतळावर अटक केली. अमेरिकेत त्याच्यावर मुंबई हल्ल्यासह डेन्मार्कमधील एका नियोजित हल्ल्याच्या आरोपाखाली खटला चालला. 2013 मध्ये त्याला 14 वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा झाली. भारताने सातत्याने त्याच्या प्रत्यार्पणाची मागणी केली होती, आणि अखेरीस अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाने 2025 मध्ये त्याच्या प्रत्यार्पणाला मंजुरी दिली. आज, 10 एप्रिल 2025 रोजी, राणाला विशेष विमानाने भारतात आणले जात आहे, जिथे त्याच्यावर मुंबई हल्ल्याशी संबंधित खटला चालणार आहे. त्याला दिल्ली किंवा मुंबईतील तुरुंगात ठेवले जाण्याची शक्यता आहे, आणि राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA) त्याची चौकशी करेल.
राणा हा 26/11 मुंबई हल्ल्याचा एक महत्त्वाचा आरोपी आहे. त्याने डेव्हिड कोलमन हेडली या दहशतवाद्याला मुंबईत हल्ल्याची तयारी करण्यासाठी मदत केली होती. हेडलीने भारतात येऊन हल्ल्यासाठी लक्ष्यांची पाहणी केली होती, आणि राणाच्या इमिग्रेशन सर्व्हिसेस व्यवसायाच्या आडून त्याला व्हिसा आणि इतर सुविधा मिळवून दिल्या गेल्या. राणा आणि हेडली यांच्यातील ईमेल संवादातून हे स्पष्ट झाले आहे की, राणाला हल्ल्याच्या नियोजनाची पूर्ण माहिती होती. हल्ल्यापूर्वी राणा स्वतः 11 नोव्हेंबर 2008 ते 21 नोव्हेंबर 2008 दरम्यान भारतात आला होता आणि मुंबईतील रेनेसान्स हॉटेलमध्ये दोन दिवस राहिला होता.
अमेरिकेत 2009 मध्ये अटक झाल्यानंतर राणावर खटला चालला. 2011 मध्ये शिकागोच्या फेडरल कोर्टाने त्याला लष्कर-ए-तैयब्बाला सामग्री पुरवठा केल्याबद्दल आणि डेन्मार्कमधील एका नियोजित हल्ल्यासाठी दोषी ठरवले, परंतु मुंबई हल्ल्याशी थेट संबंध असल्याचा आरोप सिद्ध झाला नाही. त्याला 14 वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा झाली, जी त्याने पूर्ण केली. या काळात भारताने त्याच्या प्रत्यार्पणाची मागणी सातत्याने लावून धरली होती.
2025 मध्ये, अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाने जानेवारीत त्याच्या प्रत्यार्पणाविरोधातील याचिका फेटाळली. राणाने युनायटेड नेशन्स कन्व्हेन्शन अगेन्स्ट टॉर्चरचा हवाला देत भारतात यातना होण्याची भीती व्यक्त केली होती, परंतु ही याचिका नामंजूर झाली. फेब्रुवारी 2025 मध्ये, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यासोबत संयुक्त पत्रकार परिषदेत राणाच्या प्रत्यार्पणाला मंजुरी दिल्याचे जाहीर केले. ट्रम्प यांनी राणाला “अत्यंत हिंसक व्यक्ती” असे संबोधले आणि तो भारतात न्यायाला सामोरे जाईल, असे म्हटले.
आज, 10 एप्रिल 2025 रोजी, राणाला एका विशेष विमानाने अमेरिकेतून भारतात आणले जात आहे. तो दिल्लीत दुपारी उतरण्याची शक्यता आहे. त्याला राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA) अटक करेल आणि दिल्लीतील पटियाला हाऊस कोर्टात हजर करेल. त्यानंतर त्याला तिहार तुरुंगातील उच्चसुरक्षा विभागात ठेवले जाईल. NIA च्या नेतृत्वाखाली एक बहु-संस्थात्मक टीम, ज्यात गुप्तचर यंत्रणा आणि मानसशास्त्रज्ञांचा समावेश आहे, त्याची चौकशी करेल. या चौकशीतून लष्कर-ए-तैयब्बा, पाकिस्तानच्या ISI आणि भारतातील त्यांच्या सहकाऱ्यांबाबत महत्त्वाची माहिती मिळण्याची अपेक्षा आहे.
राणाच्या प्रत्यार्पणाला भारतात मोठे महत्त्व आहे, कारण 26/11 हल्ल्यातील पीडितांच्या नातेवाईकांना आणि समाजाला न्यायाची अपेक्षा आहे. हा हल्ला भारताच्या इतिहासातील सर्वात भीषण दहशतवादी घटनांपैकी एक मानला जातो, आणि राणाच्या चौकशीमुळे या कटाचा पूर्ण पर्दाफाश होण्याची शक्यता आहे.